FIOŁEK POLNY

Rodzina: fiołkowate (Violaceae)

Nazwy ludowe i potoczne: bratek polny, dziki bratek, bratek drobnokwiatowy, fiołek drobny, macoszka, sierotka

Charakterystyka botaniczna: roślina jednoroczna, jara, nie wymaga jarowizacji, czasem dwuletnia. Pospolity chwast polny, występujący w całym kraju, kiełkujący cały rok. Roślina lecznicza.

MORFOLOGIA

Siewka: część podliścieniowa (hipokotyl) nieowłosiona, 0,5–1 cm, grubości 0,3–0,5 mm, zielonkawa lub fioletowo nabiegła. Liścienie z wierzchu zielone, pod spodem fioletowawe, jajowate, o zaokrąglonej nasadzie, długości 4–5 mm, szerokości 3,5–4 mm, na szczycie zaokrąglone lub skośnie ścięte. Ogonek liścienia o długości blaszek.

Rozeta: pierwsze liście pojawiają się tuż nad liścieniami i tworzą rozetkę. Liście w zarysie okrągłe lub jajowate, większe od liścieni, 5–13 mm długości i 5–11 mm szerokości. Wierzchołek liścia zaokrąglony, a brzeg blaszki liściowej karbowany, przy czym karby są stosunkowo dalekie, co sprawia, że liść ma charakterystyczny wygląd ciasteczka. Blaszka liściowa zielona, pod spodem czasem fioletowawa. Ogonki liściowe nieco spłaszczone, nagie lub z krótkimi, rzadkimi włoskami.

Łodyga: zwykle 5–20 cm wysokości, w łanie może przekraczać 50 cm, wzniesiona lub podnosząca się, od dołu rozgałęziająca się, jasnozielona, naga, w środku pusta, o przekroju kanciastym.

Liście na łodydze: ustawione naprzemianlegle, podobne jak w rozecie, często jednak większe, czasem bardziej wydłużone. Ogonek liściowy przy nasadzie ma pierzastodzielne przylistki. Liście pod rozgałęzieniami pędów kwiatowych wysłużone, lancetowate, o karbowanym brzegu.

Korzeń: palowy, cienki, silnie rozgałęziający się, osiąga głębokość warstwy ornej.

Kwiaty: pojedyncze na długich szypułkach, o symetrii grzbiecistej, o średnicy 10–15 mm. Płatki białe, białoróżowe, żółtawe, często z pomarańczową lub żółtą częścią środkową.

Owoc: torebka trójdzielna, zawierająca do kilkudziesięciu nasion. Ma zdolność do dynamicznego pękania i rozsiewania nasion.

SZKODLIWOŚĆ

Progi szkodliwości: 25 szt./m2 powoduje spadek plonu o 5%; 100 szt./m2 obniża plon o 35%. Wykazuje dużą konkurencyjność w początkowym okresie rozwoju upraw oraz nadmiernie zagęszcza łan, pogarszając warunki fitosanitarne. Ma małe wymagania glebowe, ale dobrze rozwija się także przy wysokiej zasobności, dlatego jest tak często spotykany i łatwo konkuruje z innymi chwastami i roślinami uprawnymi. Nierzadko stwierdza się występowanie kilku tysięcy siewek na 1 m2, jednak w miarę rozwoju pozostają tylko najsilniejsze i najlepiej dostosowane osobniki. Nasiona kiełkują z płytkich warstw (do 1 cm) i utrzymują żywotność ponad 15 lat.